کودکان و نوجوانان همه روزه با کوله باری از کتاب ، دفتر و خوراکی به مدرسه می روند تا بتوانند با کسب علم و دانش ، قدم در راه پیشرفت و ترقی گذارند . آنها هر روز مشق می نویسند ، درس می خوانند ، در فعالیت های گوناگون کلاسی شرکت می کنند و همه چیز به روال عادی پیش می رود تا. .. زمانی که امتحانات شروع می شوند . از آن پس چنان آرامش و راحتی آنان به هم می ریزد که قدرت تمرکز و توجه بر روی ساده ترین مسائل و مطالب را هم از دست می دهند . کودکان از ابتدای آغاز دبستان و زمانی که وارد مدرسه می شوند ، هیچ ترس و دلهره و تصوری درباره امتحان و آزمون های کلاسی در ذهن ندارند و اساساً روز امتحان با روزهای دیگر فرقی برایشان نمی کند . اما ، متاسفانه این والدین ، مربیان و آموزگاران هستند که بچه ها را نسبت به امتحان ، آشفته و پریشان می کنند ، تا حدی که در سال های بعد ، چنان دچار اضطراب امتحان می شوند ، که از مدرسه رفتن امتناع می ورزند . مقدار کمی هشدار و ایجاد انگیزه در وجود دانش آموزان موجب برنامه ریزی برای درس خواندن ، افزایش حس مسئولیت و تلاش بیشتر آنان می شود ، زیرا می توانند در جهت مثبت از آن استفاده کنند . اما اگر فشار و استرس ایجاد شده بیشتر از حد توان و تحمل آنها باشد ، نتایج ناگواری در بر خواهد داشت که می تواند باعث کاهش یادگیری و علاقه بچه ها به درس و نهایتاً افت تحصیلی آنان شود . اضطراب امتحان ، حالت تشویش ، نگرانی و هیجان ناخوشایندی است که اغلب دانش آموزان و دانشجویان در ایام امتحانات بدان مبتلا می شوند . گاهی این اضطراب با سردرد ، سرگیجه ، دل درد ، حالت تهوع ، تپش قلب و تنگی نفس نیز همراه می شود . بسیاری از دانش آموزان قبول دارند زمانی که عمیق تر و دقیق تر درس می خوانند ، اضطراب کمتری برای امتحان دارند ، زیرا هر چه درباره موضوعی بیشتر می دانند ، تسلط و اعتماد بیشتری هم نسبت به دانسته های شان در خود پیدا می کنند و با هیجان کمتری بر سر جلسه امتحان حاضر می شوند . به همین دلیل است که تمامی آموزگاران و مربیان به بچه ها توصیه می کنند که عادت به مطالعه و تمرین را همواره به صورت رویه زندگی تحصیلی خود قرار دهند . آنها معتقدند اگر دانش آموزان در خواندن ، نوشتن ، حساب کردن و... مهارت فوق العاده ای هم داشته باشند ، باز به سختی می توانند زحماتی که باید طی یک ترم بر دوش کشند ، یک شبه متحمل شوند . به طور کلی ، اگر بپذیریم که هدف اصلی از امتحان گرفتن ، ایجاد علاقه و انگیزه بیشتر برای یادگیری بهتر ، ارزیابی میزان پیشرفت دانش آموزان و اصلاح روش های تدریس آموزگاران است ، علی الاصول نباید موجب ترس و دلهره بچه ها شود . تنها دانش آموزانی از امتحانات و آزمون های کلاسی نگران و مضطرب می شوند که نسبت به توانایی ها و عملکرد خود در طول ترم اعتماد و اطمینان کافی نداشته باشند .

در این جا به بررسی روش های ساده ای که والدین و مربیان می توانند با به کار بردن آنها ، اضطراب امتحان را در بچه ها از بین ببرند ، می پردازیم .

? _ انجام تکالیف درسی ، تمرین حل کردن و.. . باید از ابتدای سال تحصیلی با نظم و جدیت دنبال شود . اگر دانش آموزی در طول ترم تحصیلی خود عملکرد ضعیفی داشته باشد ، تذکر های پشت سر هم پدر و مادر در ایام امتحان نه تنها هیچ کمکی به کودک یا نوجوان نمی کند ، بلکه موجب ترس و آشفتگی بیشتر او هم می شود .

? _ هر گونه سخت گیری بی مورد و تنبیه دانش آموز به دلیل نگرفتن نمرات عالی ، باعث تشدید اضطراب درونی دانش آموز از درس و مدرسه و امتحان می شود . راه حل نمرات پایین بچه ها در تنبیه کردن آنها نیست ، بلکه در یافتن راهی است برای رفع علت اصلی آن ، که همانا ضعف یادگیری کودک است.

? _ ترس از شکست و عدم قبولی در دانش آموزانی رشد می کند که فکر موفقیت و اول شدن ، ذهن آنها را بیش از حد به خود مشغول کرده است . اگر پدر و مادر خواسته ها و معیارهایی دور از توان و استعداد بچه های شان داشته باشند ، آنان را چنان نگران و پریشان می کنند که راه دستیابی به موفقیت برایشان غیر ممکن و سخت جلوه می کند .

 ? _ هیچ گاه تفاوت های فردی بچه ها را نادیده نگیرید و مرتب نمرات آنها را با هم مقایسه نکنید ، زیرا همین امر موجب ناراحتی ، فشار روانی و بدبینی نسبت به یکدیگر در آنها می شود . برای تشویق بچه ها به درس خواندن می توان به آنها دلگرمی داد و با حمایت های کلامی مثبت خود ، آنها را نسبت به استعدادهای بالقوه شان آگاه کرد تا بدین ترتیب ، ریشه های ترس و اضطراب را - که عامل بسیاری از مشکلات روانی است - در آنها از بین برد .

 ? _ ایجاد آمادگی در بچه ها و فراهم آوردن شرایط و امکاناتی که آنها بتوانند با آرامش و راحتی به مطالعه و درس بپردازند ، می تواند ترس و اضطراب ناشی از امتحان را کاهش دهد .

 ? _ در مواردی نگرش ها و پیش فرض های منفی دانش آموزان درباره نحوه امتحان دادن شان ، به شدت بر روحیه آنها تاثیر می گذارد و موجب اضطراب بچه ها می شود . مثل وقتی که دانش آموزی از قبل از امتحان دائم به خود می گوید : «من هرگز نمی توانم از این امتحان نمره خوبی بگیرم ...» . در صورتی که اگر همین دانش آموز بتواند افکار مثبت و امیدوارکننده را جایگزین ناامیدی و تلقینات منفی اش کند ، قادر خواهد بود با روحیه بهتر و نشاط بیشتری بر سرجلسه امتحان حاضر شود . او می تواند به خود بگوید: «من این درس را خوب خوانده ام و مطمئنم که می توانم نمره خوبی از آن بگیرم» . (البته او باید واقعاً درس را خوانده باشد !)

 نکاتی که والدین و اطرافیان بچه ها ، باید در ایام امتحانات بدان توجه داشته باشند ، عبارتند از : • جدولی از برنامه امتحانی فرزندان تان تهیه کنید و به آنها در برنامه ریزی مناسب ، برای مطالعه درس های مختلف کمک کنید . • با تشویق فرزندان تان در انجام تکالیف و تمرین های لازم در ایام امتحانات ، به آنها دلگرمی دهید . • به فرزندان تان کمک کنید تا به تنهایی پاسخ پرسش های درسی اش را بیابند . • در صورت نیاز با آموزگار فرزندتان در مورد چگونگی انجام آزمون های پایان سال صحبت کنید و اطلاعات لازم را از او بگیرید . • فرزندان تان را تشویق کنید تا در خانه و یا کلاس پرسش هایی را که نمی دانند ، بپرسند . • نقاط ضعف و قوت درسی فرزندان تان را در درس های مختلف بشناسید و حتی الامکان درصدد رفع آنها برآیید . • به فرزندان تان اطمینان دهید که موفقیت آنها برای تان ارزش و اهمیت دارد . • نسبت به خواب ، خوراک و آرامش روانی فرزندان تان در روزهای امتحان محتاط و دقیق باشید . دقت داشته باشید ، شب قبل از امتحان بچه ها به موقع بخوابند و صبح ، صبحانه ای مناسب و کافی بخورند . تصور نکنید اگر شب قبل از امتحان تا صبح بیدار بمانند ، مطالب در حافظه شان بهتر جایگزین می شود . این کار تنها موجب عدم تمرکز و خواب آلودگی آنها در سر جلسه امتحان می شود . • خواسته ها و انتظارات خارج از توان بچه ها نداشته باشید . • به بچه ها بگویید که امتحان تنها وسیله ای برای سنجش موفقیت های کلاسی آنان است . • هیچ گاه ارزش فرزندان تان را با نمراتی که می گیرند ، نسنجید . • همیشه درباره امتحان دادن ، مثبت صحبت کنید و بچه ها را از آن نترسانید . نکاتی که دانش آموزان باید ضمن امتحان ، بدان توجه داشته باشند ، عبارتند از : • ابتدا تمام سئوالات را به دقت بخوانند . • پاسخ گویی به سئوالات را از آسان به سخت شروع کنند . • جواب پرسش ها را با توجه به دانسته ها و معلومات شان بدهند نه بر پایه حدسیات . • سعی کنند از حاشیه روی پرهیز کنند و تنها اصل پاسخ را بنویسند . • توجه به زمان داشته باشند و بیش از حد برای یک سئوال وقت نگذارند . • سئوالاتی را که پاسخی برای آنها ندارند ، کنار بگذارند و به بقیه پرسش ها بپردازند . در صورتی که وقت اضافه داشتند ، می توانند با تمرکز بر سئوال ، پاسخ آن را پیدا کنند . • پاسخ هر سئوال را در جای خودش بنویسند . • بعد از پایان پاسخ گویی به سئوالات ، در صورت داشتن وقت ، حتماً ورقه شان را یک بار مرور کنند . در مورد سئوالات چهار گزینه ای ، • ابتدا تمام جواب ها را به دقت بخوانند و سپس جواب درست را علامت بزنند ، شاید پاسخ صحیح ، گزینه چهارم باشد . • دقت داشته باشند ، هیچ گاه سعی نکنند ارتباطی بین پاسخ های صحیح پیدا کنند . • تنها زمانی که اطمینان دارند پاسخی که اول داده اند اشتباه است ، آن را تغییر دهند .